To start downloading books

Please sign in or create an account.

آیا نارينه تر ښځو ځیرک (هوښیار) دي!؟

آیا نارينه تر ښځو ځیرک (هوښیار) دي!؟

آیا نارينه تر ښځو ځیرک (هوښیار) دي!؟

لیکوال - جواد میرزايي

ژباړه او لنډیز - ریاض مقامزی

ــــــــــــــــ

که د هر څه په اړه خبرې کوو، لومړی باید د هماغه موضوع پر ابتدايي ادبياتو (اصطلاحاتو) پوه شو. تر هر څه اول باید د کلمې مصداق دواړو جانبینو ته یو ډول وي او بیا دې د موضوع پر ماهیت بحث وکړي.

کله چې غواړو د ښځو او نارينه وو د ځيرکتيا په اړه وغږېږو، لومړی باید د ځيرکتيا پر تعریف پوه شو او کله چې په دې برخه کې یو جامع تعریف ترلاسه کړو بیا کولای شو چې د کره علمي څېړنو پر مټ خپله ادعا ثابته کړو.

 

اصلا ځيرکتيا څه ته وايي!؟

ډېری وخت وینو چې خلک هوش/ځيرکتيا ته له یوه اړخه ګوري. مثلا یو څوک لغاتونه ژر زده کوي، وايو ډېر لایق دی. خو په حقیقت کې هغه قوي لنډمهاله حافظه (Short-Term Memory) لري. 

ګاردنر پر دې باور و چې ځيرکتيا اته برخې لري. عبارت دي له: 

#لومړی| انځوريزه یا فضايي ځيرکتيا: یعنې د هر څه یا هر څیز د تجسم کولو وړتيا؛ دا ډول خلک په تجسمي هنرونو کې ډېر ځلیدلای شي. دوی نقشه پېژندل، انځورګري، معماري او ورته کارونه په خورا ښه شکل کوي. 

#دویم| ژبنۍ ځيرکتيا: یعنې له ژبې په ښه شکل ګټه اخيستل. لکه ويناوالي، مقالې لیکل او ...

#درېيم| منطقي یا ریاضیکي ځیرکتیا: په دې هوش پورې د خلکو د استدلال قوت تړلی وي او معمولا په درس ویلو او تحلیل کې پکارېږي. 

#څلورم| د آهنګ/موسيقۍ ځيرکتيا: یعنې د غږونو توپیر او زیر و بم پېژندل. دا هوش د سندرو ویلو او کمپوز جوړولو سبب کېږي. 

#پنځم| جسمي او حرکتي ځيرکتيا: کولای شو ووايو چې د بدن د غړو د مدیریت یو ډول دی. په ځینو لوبو کې د مشاهدې وړ وي. مثلاً کولای شو، چې ګوتې مو د یو بل خلاف لوري ته تاو کړو!؟

د موټر، سایکل او نورو نقلیه وسایطو د چلولو وړتیا له همدې ځیرکتیا سرچینه اخلي. 

#شپږم| د خلکو پېژندلو هوش: دا په حقیقت کې د هیجاني ځیرکتیا یوه برخه ده. د دې ځيرکتيا په مرسته انسان کولای شي د مقابل لوري احساسات درک کړي او همدا چاره ددې سبب کېږي چې له نورو سره ښې اړيکې جوړې کړو. 

#اووم| د ځان پېژندنې ځیرکتیا: دا هم د هیجاني ځیرکتیا یوه برخه ده، چې انسان ته د خپلو احساساتو د پېژندنې او مدیریت وړتیا ورکوي. يعنې هغوی چې دا ډول هوش ولري، کولای شي تر نورو په ښه شکل خپل احساسات کنټرول کړي.

#اتم| د طبیعت ځیرکتیا: البته ګاردنر په لومړیو کې ځیرکتیا په اوو برخو وېشلې وه؛ خو وروسته د طبیعت له هوش سره هم بلد شو. ددې ځیرکتیا لرونکي خلک «طبیعت» تر نورو ښه پېژني او مينه ورسره لري. 

ښايي ستړي شوې یئ او وايئ به چې ولې اصلي موضوع نه پیلوو. باید ووایو چې پورتنۍ مقدمې ته په کتو په ډاډ سره ویلای شو چې پوهان د ښځو او نارینه وو د مغز ډېرو توپیرونو ته متوجه شوې دي. مګر دا نظریه چې ((نارینه تر ښځو هوښیار دي)) هېڅکله نه تائيدوي. 

ځکه چې د «هوش» په معتبرو څېړنو کې چې ټول اړخونه پکې کتل کېږي، تر اوسه د دواړو جنسونو د ځيرکتيا/هوښيارۍ ترمنځ ډېر لوی توپير نه دی لیدل شوی. 

آن که له یوه اړخه وګورو ويلای شو، چې ښځې تر نارينه وو هوښیارې دي‌. ځکه چې د ښځو د مغز دوه نیمه کُرو (د مغز ښي او چپ اړخ - ژباړن) ترمنځ ډېرې اړيکې شته. له همدې امله د نارینه وو په نسبت د خبرو کولو ښه وړتیا لري. مګر دا هم یو طرفه ادعا ده، ځکه چې نارینه بیا په انتزاعي استدلال کې پیاوړي دي او قوي انځوريزه ځیرکتیا لري.

مګر ولې د نارینه وو اجتماعي برياوې تر ښځو ډېر دي؟ (د کمیت له اړخه) دا هغه پوښتنه ده چې باید ټولنپوهنه يې ځواب کړي. 

«ددې چارې علت هېڅکله دا نه دی، چې نارينه تر ښځو هوښیار دي؛ په قوي احتمال سره ویلای شو، د نرواکۍ له امله نارینه تر ښځو ډېر پرمختګ کوي. - ژباړن»

ــــــــ

نوټ - له دې وروسته هڅه کوم، چې لږې اوږدې لیکنې وژباړم. ښايي لوستل يې درباندې وغمېږي؛ خو ان شأالله بې ګټې به هېڅکله نه وي‌. په دې هیله چې په پوهه او معلوماتو کې مو یوه ښه اضافه شوې وي.

په درنښت!

Related Articles

حيواني محرقه څه ډول ناروغي ده؟

ژباړه ـ ریاض مقامزی   په نړۍ کې ګڼ شمېر وژونکې ناروغۍ د انسان ژوند ګواښي؛ یو له دې ناروغيو څخه حيواني محرقه (بروسلوز) ده. دا د نړۍ له عامو ناروغيو څخه ګڼل کېږي، چې هر کال ډېری انسانان د نه درملنې له کبله وژني. تاسو به په دې لیکنه کې د همدې ناروغۍ پر پېژندنې، تاریخچې، ډولونو، علایمو، تشخیص او مخنيوي پوه شئ.  د حيواني محرقې تاریخچه په “۱۸۸۶” میلا...

د غوښې روغتيايي زیانونه

ژباړه ـ ریاض مقامزی دا سمه ده، چې غوښه ګڼې ورغتيايي ګټې لري. په خپل غذايي رژيم کې باید حتما غوښې ته ځای ورکړو؛ مګر په هر څه کې افراط او تفریط له ستونزو خالي نه وي. که ډېره غوښه خورئ پرته له شکه به ډېرې روغتيايي ستونزې هم تجربه کړئ. په دې لیکنه کې پر همدې موضوع خبرې شوي دي. د لیکنې تر پایه به پوه شئ، چې غوښه کومې روغتيايي ستونزې پېښولای شي.   د غ...

څنګه یو سکالرشیپ ته بریالي کیدلای شو؟

زمونږ د زده کړو سیستم ته په پام سره له هیواده بېرون زده کړې کول د هر زده کوونکي ارمان وي. خو دا چاره لګښت غواړي او د هر چا د وس کار نه دی! که تاسو په دې فکر یاست نو اشتباه مو کړې. د نړۍ په کچه د زده کړو په زرګونو سکالرشیپونه شتون لري چې ممتازو زده کوونکو ته د زده کړو لپاره وړیا امکانات او پیسې ورکوي. مونږ چې د ممتازو زده کوونکو خبره کوو، نو دا په...

Recommended Articles

که جرأت نه لرئ، مه خفه کېږئ! دلته يې لاملونه او حللارې لوستلای شئ

 ژباړه: هدایت الله همت ارواپوهانو له نظره، بې جراتي او پر ځان نه باور له هغو ستونزو دي، چې ځوانان د ماشوم والي له دورې ورسره لاس و ګرېوان کېږي. دوی ته دا حق نه ورکول چې له خپلو حقه حقونو ساتنه وکړي او که کله دوی دا کار کوي نو د کورنۍ د مشرانو له خوا رټل کېږي او د جرات ماده یې په هماغه کوچني والي کې مړه کېږي.   ځينې خلک بیا خپل جرات په هماغه کوچني...

د حافظې د پیاوړتیا څو لارې

هغه حقیقت چې د عمر په زیاتېدو سره حافظه له منځه ځي، دلیل نه شي کېدای چې ونه شو کولی د له منځه تللو طریقه یې ډېره سسته کړو. څېړنو ښودلې ده چې موږ کولی شو د امکان تر حده حافظه وساتو، اجازه راکړئ دغه عملي لارې وسپړو.  د حافظې د قوي کېدلو څو لارې  ژور فکر وکړئ چې فعاله حافظه مو بهتره شي: فعاله حافظه تقریباً ستاسو د مغز د یادښت کتابچه ده، چېرته چې نوي...

د وينا پر مهال د وېرې او فشار ختمول

لیکنه ـ ریاض مقامزی دا چې موږ انسانان ټولنيز ژوند لرو، نو اړ یو چې د خپلو اړتياوو او مفکورو د وضاحت لپاره وغږېږو. خبرې کول زموږ د ژوند په هره برخه کې لیدل کېږي. په کور، کلي، دکان، ښار، مکتب، ښوونځي او ګڼو نورو ځايونو کې موږ خبرې کوو او خپل پپغام نورو ته رسوو.   ځينې خلک بیا د خبرو او وينا پر مهال تر وېرې او فشار لاندې وي. نه شي کولای خپل پيغام او...