To start downloading books

Please sign in or create an account.

Mustafa Omarzai 4 years ago 1,432
تاریخ سر در گم

تاریخ سر در گم

تاریخ سر در گم

مصطفی عمرزی

پیچده گی درک تاریخ در افغانستان، به ویژه آن چه عقب تر از دوران معاصر می رود، در کمبود یا نبود چندین مشخصه و مولفه است. جغرافیای سیاسی، هویت سیاسی، مقوله های حقوقی و مدنی، همه و همه به گونه ای که اتباع و کشور ها را معرفی می کنند، در بیش از یک قرن اخیر، شکل گرفته اند. بنا بر این، اگر مشخصه های قومی، زبانی و مذهبی، چنانی که در واحد های غیر سیاسی، معمول بوده، وجود نداشته باشند یا مبهم باشند، نمی توانند در افاده ی مشخصه ها و مولفه هایی موثر واقع شوند که امروزه ما را با هویت های سیاسی و قومی معرفی می کنند. 

در نبش سه راهی که منتهی به مسجد شاه دو شمشیره، پشتنی بانک و وزارت اطلاعات و فرهنگ می شود، در برابر رسته ی کتاب فروشی های کابل، در یک بلبورد، هرچند به جا از قوم معزز ایماق ما گفته اند، اما در کنار یک جمله ی شعارکی(بجوشید، بسوزید و در قدرت شریک شوید) که حتماً از باند شر و فساد یاد گرفته اند، جای خالی رسالت ملی وظیفه را با تقسیم قدرت، عوض گرفته اند. در نمونه ی عام سوء تفاهم درک تاریخ در افغانستان، نوشته اند «خط فکری ملیت ما از ایماک تا ایماق» که در پهلوی آن تصویر یک شمشیرکش، دیده می شود. زیر تصویر شخص شمشیر کش، نوشته اند: «سلطان شهاب الدین غوری». 

از بقیه ی اغراض در این بلبورد کاپی از دیگران می گذرم که به جای قومیت، ملیت نوشته اند و از قواره ی شمشیرکشی که در بلبورد دیده می شود، بی گمان گذشته های تار مردمانی آشکار می شود که با چند تا آدمُکش اداره می شدند و وقتی مالیات شان کفاف امپراتوری را نمی کردند، مردم بی چاره، اما زحمتکش هندوستان، دم دست بودند تا به بهانه ی جواز قتل، بی خانمانی و بربادی کفار، خرچ حکومت هایی برآورده شود که قبلاً سلطان محمود غزنوی، سنت ساخته بود. 

در جاده ی منتهی به چهار راه طره باز خان، در دیوار مربوط یک ریاست امنیت ملی، ردیفی از مذکر و مونثی را رسم کرده اند که همه شمشیر به دست، دیده می شوند. در واقع چنین گرایش های مذموم به تاریخ در حالی فوران کرده اند که با تنقیدات هار بر تاریخ معاصر، درمانده شده اند که در گذشته های خودشان چه چیز های بهتر از ما وجود داشته اند که گفته نشده باشند؟

توحش تیمور لنگ، توحش چنگیزخان، توحش غوریان، توحش غزنویان، توحش خوارزمشاهیان و تمام انواع آنان تا توحش یعقوب لیث صفار که با دست یافتن به کابل، تمام دارایی های کابلشاهان را به دارالخلافه یا مرکز قدیمی القاعده و داعش می برد، تنقیداتی نیز بر جا مانده اند که با چه آشکارایی هایی می توان آن همه فجایع و عاملان آن ها را به اقوام کنونی، منسوب کرد؟ 

در بلبورد نامبرده، از یک چهره ی غوری، نامبرده شده است. همانند تمام تاریخ های گنگ دیگر در افغانستان، بالای این سلسله که از آنان جز چند تا مناره، قبر، مسجد و بنا های خشتی و گلین، چیز زیادی باقی نمانده، بسیار چنه زده اند که چه هویت قومی داشته اند؟ چون طرح فوقیت قومی- سیاسی، بی پشتوانه ی تاریخی، آسان نیست، روایت های مختلفی را باب می کنند که هر کدام از الفبا تا کف پا، معجون تحلیل هایی هستند که حتی با شباهت یک حرف یا یک آوا، از آن ها نتیجه می گیرند. مثلاً اگر بحث های زبان شناسی ما را جدی بگیرید، بعضی اقوام ما فرامرزی می شوند. یک دروازه بان آلمانی در دهه ی هشتاد میلادی، «شماخر» تخلص می کرد. اگر منطق زبان شناسی فارسیستی را مرجع قرار دهیم، در واقع «شماخر»، ترکیب فارسی به شمار می رود. یعنی ضمیر «شما» با اسم یا صفت «خر» یک جا می شود و معنی می یابد. گذشته از این شوخی، بعضی برداشت ها از عمق تاریخی در حوزه ی ما بی شباهت به تخلص آن دروازه بان آلمانی نیستند. 

در مورد انتساب تاریخ غوریان به اقوام مختلف، زیاد نوشته اند. اساس تمام آن نوشته ها، اکثراً شوونیستی یا ناسیونالیستی ست. با آن چه از آن سلسله هم باقی مانده، ابهام آن بیشتر می شود. سال ها قبل، وقتی کتاب «تاریخ بیهقی» را می خواندم، حکایتی به یادم مانده که در زیر، اقتباس کرده ام. 

«امیر بتافت و سوی ناحیت وی لشکر کشید  و آن ناحیتی و جایی ست سخت حصین از جملهء غور و مردم آن جنگی تر و به نیروتر و دار ملک غوریان بوده بود به روزگار گذشته و هر والی که آن ناحیت او را بودی، همه ولایت او را طاعت داشتندی. [پیش] تا امیر حرکت کرد بر آن جانب، دانشمندی را به رسولی آن جا فرستاد با دو مرد غوری از آن بوالحسن خلف و شیروان تا ترجمانی کنند و پیغام های قوی داد و بیم و امید چنان که رسم است.» (تاریخ بیهقی، خواجه ابوالفضل محمد بن حسن بیهقی، به تصحیح علی اکبر فیاض، به اهتمام محمد جعفر یاحقی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ چهارم، پاییز/ خزان 1383، صفحه ی 136)

چنانی که از اقتباس بالا بر می آید، غزنویان دری زبان، ناگزیر بودند برای تفهیم، زبان غوریان را به کار ببرند. بنا بر این، دو مرد غوری با نام های بوالحسن خلف و شیروان را در نظر می گیرند تا ترجمانی کنند. 

زبان تاریخ بیهقی، دری قدیمی ست. زبان غزنویان که گفته می شود ترکتبار اند، دری بوده است. بنا بر این، زبان غوریان، دری نبوده است. بالاخره در کشمکش هایی که در گذشته های دور این سرزمین، معمول بوده اند، غوریان به امر علاءالدین حسین، شهرک سلطان محمد غزنوی و بقایایش را که در واقع با خون، گوشت، پوست و سرمایه های مردم هند، ساخته شده بود، با خاک یک سان می کنند؛ اما غوری ای که فرمان نابودی شهرک غزنویان را می دهد، کسی نیست که در عصر مسعود غزنوی، از احفاد غوریانی باشد که پسر سلطان محمود، مجبور شده بود برای صحبت با آنان، مترجم استخدام کند. ابیات دری منسوب به علاء الدین حسین مشهور به جهانسوز در ماجرای ویرانی غزنی، مشهور اند. 

با احترام به اقوام کشور، اما تذکر این نکته را به جا می دانیم که استخراج مفاهیم دلخواه از تاریخ هایی که سراپا پُرتوحش و پُر از وحشی اند، مصداق حال/ روزگار ما نیست. به جای چریدن در زمین های لم یزرع تاریخ، هزاران عنوان کتاب داریم که در چند سده ی پسین، گنجینه های مفاهیم مدنی را در برابر ما قرار می دهند تا بی نیاز به چند آدمُکش شمشیرباز، حرف دل خود را بگویم. این چنین افاده، موضع مدنی ما را تقویت می کند، اما استفاده ی سمبولیک از آدمکُشانی که دیگران را فقط به خاطر عقیده ی شان کشته اند، بیشتر به درد القاعده و داعش می خورد. 

Related Articles

کابریکا - درېیمه برخه

کابریکا - #درېیمه_برخهلیکوال: نعمت الله رحیمي لا خبره نه وه خلاصه چې د موټر د برېک ټسس شو، موټر چلوونکي وویل:- تالاشي ده، ټول له موټر ښکته سئ! دوی د موټر په پای کې ناست وو، ترڅو نور ښکته کیدل سلیمان انډریو ته وویل:- ګوره چې دباندې خبرې ونه کړې زه وایم چې ګونګی یې انډریو له داسې حالاتو ناخبره ؤ، کله یې تاوتریخوالی له فلمونو غیر نږدې نه ؤ لیدلی....

د څېړنې پروپوزل

د هرې تحصیلې دورې په ورستې کال کې د پوهنتون لخوا محصلینو ته د یوې موضوع لیکنې لپاره دنده ورکول کیږي چې د لیسانس په دوره کې د Monograph، ماسترۍ دوره کې Thesis او دوکتورا په دوره کې Dissertation  په نومونو پیژندل کیږي، محصلین پرې لیکل یا څيړنه کوي. د څيړنې لپاره محصلین د خپلې لیکنې په اړوند لومړي د څیړنې موضوع انتخابوی او بیا د هماغې موضوع لپاره ریس...

د نړۍ اووه حیرانوونکي ځایونه

لېکنه: شکېبا نادري، د نړۍ اووه حیرانوونکي ځایونه لومړۍ برخه له هغه وخت نه چې نړۍ رامنځته شوې ده، ټول خلک هڅه کوي چې په ژوند کې نوښتونه، بدلونونه، تمدونونه او نوي شیان رامنځته کړي. دا معلومه خبره ده چې د هر تمدن پیل له یونان څخه شوی او سرچینه یې یونان دی. لامل یې هم دا دی، کله چې اسکندر مقدوني ټوله نړۍ ونیوله، د نړۍ له هرې برخې څخه یې ټول لیکلي او...

Recommended Articles

د نارينه د جنسيت د هورمون د کمېدو سببونه

هورمونونه په بدن کې ورو ورو خو ژور او دومداره اغېز لرونکي کيمياوي مواد دي، هورمونونه ورو ورو تاثیر پيلوي خو دا تاثيرات یې بیا د ډېر وخت لپاره دوام کوي، هورمون د کاربون هيدرات او شکرو غوندې نه دي چې يو کس ته لس دقيقې غښتلې انرژي ورکړي لس دقيقې وروسته بيا بېرته خپل ټول تاثير له لاسه ورکړي، د هورمونونو تاثير د زيات وخت لپاره دوام کوي. د انسان په بدن...

له مطالعې سره څنګه ځان عادت کړو؟

لیکنه ـ ریاض مقامزی د هر لوستي ځوان لپاره دوامداره مطالعه ډېره اړينه او مهمه ده. که تاسو دوامداره مطالعه کوئ، ذهن به مو فعال وي او هېڅکله به په وینا کې له بندښت سره مخ نه شئ. ددې ترڅنګ مطالعه ګڼې نورې ګټې هم لري. موږ نه غواړو، چې تاسو ته د مطالعې پر ارزښت وغږېږو. یوازې غواړو، تاسو ته ددې لارښوونه وکړو، چې څنګه دوامداره مطالعه خپل عادت وګرځوو. آیا...

وړیا PDF کتابونو معتبر سایټونه

وړیا pdf کتابونه چیرته پیدا کړو؟ ځواب: 👇 دلته میلیونونه کتابونه موندلی شئ  دا چې یو زیات شمیر کتاب لوستونکو او څېړونکو هیواد پریښی او له بده مرغه نورو هیوادونو کې د پښتو او فارسي کتابونو چاپي نخسې نه موندل کیږي او ددې ترڅنګ د هیواد په دننه کې هم د کتاب بازار سوړ شوی، له بهر څخه واریدیدونکي کتابونه محدود شوي دی نو ځکه مې لازمه وبلله د کتاب د نړیو...