To start downloading books

Please sign in or create an account.

د پښتو یاګانو اسانه زده کړه

د پښتو یاګانو اسانه زده کړه

لیکنه ـ ریاض مقامزی 

وړاندې له دې چې یاګانې شرحه کړو او تاسو یې زده کړئ، مهمه ده، چې پر ځينو نورو مهمو موضوعاتو ډاډه شئ.

۱ ـ یاګانې په یوه ورځ کې زده کېږي. 

۲ ـ څوک چې لوستل کولای شي، یاګانې یې زده دي. فقط په لیک کې یې نه مراعتوي.

۳ ـ د یاګانو زده کړه د کوم نوي څه زده کول نه دي، بلکې د زده شیانو کارول دي.

 

ياګانې څه دي؟

موږ د ژبې په زده کړه کې دوه مفاهم کاروو، چې "ژبه" او "لیک" دي. ژبه د افهام او تفهیم وسیله ده؛ خو لیک بيا د همدې ژبې (وینا، خبرو) انځوريزه بڼه ده. یعنې هغه څه چې وایو، د لیک په مرسته یې ترسیموو، ترڅو نور خلک یې ولولي او زموږ پيغام درک کړي.

مثلا "ام" یو لغت دی. په دې کې دوه غږونه کارول شوي دي، چې "ا" او "م" دي. پر دې قرارداد شوی، چې د "الف" غږ لپاره به "ا" او د "میم" لپاره به "م" لیکل کېږي. یاګانې هم کټ ـ مټ همداسې دي. هر یو غږ لپاره یې یو ځانګړی شکل غوره شوی دی.

لومړی باید د پنځه واړه یاګانو نومونه زده کړئ. 

• ی ـ مفرده یا (ی): اصلا دا یا د مفردو نارنیه اسمونو په پای کې راځي، نو ځکه ورته مفرده یا وايي. مثلا: سړی، منګی، لرګی. 

• ي ـ څرګنده یا جمع یا: ددې په مرسته مفرد نارینه نومونه چې په "ی" پای مومي، جمع کېږي. لکه: سړي، منګي، لرګي.

• ې ـ اوږده یا: دا یا لږ ژور او اوږد تلفظ کېږي، په همدې خاطر یې اوږده یا بولي. لکه: شیدې، ادې، مستې.

• ۍ ـ لکۍ داره یا: ددې یا په ورستۍ برخې پورې لکۍ تړل کېږي، نو ځکه یې لکۍ داره بولي. لکه: نتکۍ، ماښامنۍ، لکۍ. 

• ئ ـ امریه یا: دا یا د امریه کلمو په پای کې راځي، نو ځکه ورته دا نوم غوره شوی. لکه: ځئ!، پاڅئ، راشئ!.

په دې برخه کې اړینه ده، چې تاسو ته وضاحت درکړم، چې د تلفظ په لحاظ د پښتو ژبې یاګانې څلور دي. مګر په لیکنۍ برخه کې پنځه ډوله یاګانې لرو. مثلاً:

ـ لکۍ

ـ ځئ!

که پورتني دوه بېګلې "لکۍ او ځئ" تلفظ کړئ، و به وینئ، چې د دواړو "یاګانو" غږونه بېخي یو ډول دي او هيڅ فرق نه کوي؛ مګر لیکوالو ددې لپاره چې "اسم (نوم)" او "فعل(عمل،کار)" سره بېل کړي، جدا ـ جدا شکلونه (ۍ، ئ) یې ورته غوره کړي دي. په پورته بېلګو کې "لکۍ" اسم او "ځئ" فعل دی. نو ځکه ویلای شو، د غږ په لحاظ څلور او د شکل په لحاظ پنځه یاګانې لرو. 

نو که تاسو یوازې د "لکۍ" په کلمه کې د "ۍ" غږ تلفظ کړئ، همدې سره تاسو دوه یاګانې زده کوئ. په لیکنه کې که "اسم" په دې غږ ختمېږي نو "ۍ" لیکئ او که فعل (عمل) وي "ئ" لیکي.

د پاتې درې یاګانو شرحه په دې بېلګو کې کوو. 

ـ سړی

ـ احمد راځي.

ـ شیدې

که لومړي مثا ته ځير شو، وینو چې د وروستي یا "ی" غږ په کې د انګلېسې ژبې د "A" په شکل تلفظ کېږي. نو په دې تلفظ سره پای ته رسېدلي نومونو په پای کې "ی" لیکئ. 

د دویمې بېلګې (راځي) غږ د انګلېسي ژبې د "e" په څېر دی. نو که له داسې غږ سره مخ کېږئ "ي" لیکئ.

د وروستۍ بېګې غږ د "ي" په نسبت لږ ژور او اوږد دی. مثلا تاسو کولای شې، د "ادې" کلمې وروستی غږ په نظر کې ونیسئ، همداسې غږ چې په هره کلمه کې راځي همدا "ې" استعمالوئ. 

 

نوټ: تاسو کولای شئ، د هرې یا د زده کړې لپاره د هماغې "یا" یو مثال په فکر کې ونیسئ، که له بېلګو سره یې مخ کېږئ، نو د هماغه مثال پر بنسټ یې کارولای شئ.

مثلا د "ی" لپاره سړی.

د "ي" لپاره سړي.

د "ې" لپاره ادې.

د "ۍ" لپاره نتکۍ.

د "ئ" لپاره راځئ!

Related Articles

د خندا او موسکا ګټې

موسکا/خندا موسکا د ژوند مالګه ده، د ژوند په ټولو چارو کې دې اصل ته پام وکړې، په هر ډول شرایطو کې ځان، ټولنه او طبعت له دغه الهي نعمت څخه مه محروموې.تاسو د خندا په واسطه کولای شې، مثبتي انرژیاني له ځانه خپرې کړې او دا د کارما قانون ده، چې هر عمل عکس العمل لري، نو تاسو به هم مثبتي انرژیاني ترلاسه کړې.د ښاد ژوند لپاره د مثبتو انرژیانو لرل حتمي دې نه...

د زلزلې له خطراتو څخه د ځان ژغورلو لارې چارې

ژباړه او زیاتونه - رياض مقامزی   زلزله له هغو طبيعي پېښو څخه شمېرل کېږي چې هر کال په نړۍ کې د ډېرو انسانانو ژوند اخلي. خو پوښتنه دا ده، چې کومو ټکو ته باید پام وشي تر څو د زلزلې له خطراتو په امان کې اوسو. پدې لیکنه کې پر همدې موضوع خبرې شوي دي.   لومړی| د ځای تر اخيستلو وړاندې فکر وکړئ! په ځینو سیمو کې خورا ډېرې زلزلې کېږي. يعنې په زلزلو مشهورې...

لوی، متوسط او کوچني انسانان

ژباړه ـ ریاض مقامزی لوی انسانان د باورونو په اړه غږېږي، متوسط یې پر پېښو بحث کوي او کوچني انسانان بیا په نورو پسې خبرې کوي. له لویو خلکو سره د نورو غم کوي، متوسط خلک پخپل درد کې ورک وي او کوچني انسانان بیا هېڅ درد نه لري. ستر انسانان د نورو عظمت ویني، متوسط یې پخپل عظمت پسې درومي او کوچني وګړي بیا خپل عظمت د نورو په سپکاوي کې ویني. لوی انسانان...

Recommended Articles

له مطالعې سره څنګه ځان عادت کړو؟

لیکنه ـ ریاض مقامزی د هر لوستي ځوان لپاره دوامداره مطالعه ډېره اړينه او مهمه ده. که تاسو دوامداره مطالعه کوئ، ذهن به مو فعال وي او هېڅکله به په وینا کې له بندښت سره مخ نه شئ. ددې ترڅنګ مطالعه ګڼې نورې ګټې هم لري. موږ نه غواړو، چې تاسو ته د مطالعې پر ارزښت وغږېږو. یوازې غواړو، تاسو ته ددې لارښوونه وکړو، چې څنګه دوامداره مطالعه خپل عادت وګرځوو. آیا...

په ځوانۍ کې د ويښتانو سپينېدل او درملنه

د ويښتانو سپينېدل اکثراً د زړښت معنا ورکوي نو ځکه خو انسان د خواشينۍ احساس کوي؛ مګر دا لا ډېره خواشينوونکې وي، چې په ځوانۍ کې مو ويښتان سپين شي. په طبیعي توګه د سپين پوستو ويښتان نسبت تورپوستو ته ژر سپینېږي. معمولاً په سپين پوستو کې د ويښتانو سپينېدل د ژوند د څلورمې لسیزې په لومړيو کې پيلېږي، مګر په نورو نژادونو کې دا حالت د څلورمې لسیزې په وروستيو...

اعصاب په کومو شيانو کمزوري کېږي

د انسان په وجود کي اعصاب تر ټولو مهمه برخه ده، د انسان ټولي چاري او فعالیتونه د همدغي ناحیې څخه کنټرولېږي.لاندي ځیني مهم ټکي دي چي په پام کي نیول یې د ذهن په سالم ساتلو کي مرسته کو. - د سهار چای نه چیښل:هغه خلک چې د سهار چای نه چیښي په بدن کي یې د شکري اندازه راکښته کېږي، په نتیجه کي یې دماغ ته په کافي اندازه مواد نه ور رسېږي او دماغ کمزوری کېږي....