To start downloading books

Please sign in or create an account.

د البرټ انشټاین لنډ ژوندلیک!

د البرټ انشټاین لنډ ژوندلیک!

لیکنه ـ ریاض مقامزی 

موږ او تاسو اکثریت د آلبرټ انشټاين له نامه سره آشنا یو؛ نوموړی هغه څوک دی، چې د نسبیت تیوري یې وړاندې کړه. اکثره پوهان انشټاين یو نه تکرارېدونکی نابغه بولي او د نړۍ د یو لوی عالم په سترګه ورته ګوري. د نوموړي ډېری نظریې او څېړنې د علم په پرمختګ او مثبت بدولون کې ګټورې ثابتې شوي دي. باید ووایو چې د پوهې او علم په برخه کې د نوموړي هڅې نه هېرېدونکي دي. په دې لیکنه کې د همدې ستر انسان د ژوند په اړه به لا ډېر پوه شئ.

 

انشټاين څوک و؟

د نوموړي بشپړ نوم "البرټ انشټاين" دی. د "۱۸۷۹ز" کال د مارچ په څوارلسمه، د ورځې یوولس نیمې بجې یې دې نړۍ ته سترګې پرانیستې. د زېږېدو ځای یې د آلمان اولم ښار دی، چې د اشتوتګارت په سل کیلوميټرۍ کې پروت دی. کورنۍ یې يهودي وه.

د انشټاين پلار د الکترو شیمیايي محصولاتو د تولید کوچنۍ کارخونه درلوده. مور یې پالین کوخ نومېده، چې له هنر او موسیقۍ سره یې ډېره علاقه درلوده.

انشټاين په ماشومتوب کې هېڅ ځيرک نه معلومېده. د خبرو کولو پیل یې هم ډېر وخت ونيوه؛ آن کورنۍ یې ورته اندېښمنه وه.

د خپلې مور په څېر انشټاين هم له موسیقۍ سره ډېره علاقه لرله. د ویولون زده کړه یې آن له پنځه کلنۍ څخه پیل کړه. له دې موسیقۍ سره یې ډېره علاقه درلوده او د عمر تر پایه یې دا مینه وپاللـه.

یو څه موده وروسته نوموړی ايټالیې ته لاړ او هلته یې خپله لومړنۍ علمي مقاله خپره کړه. دا مقاله د نور د حرکت د څرنګوالي په اړه وه. بیا یې د عمر تر پایه شاوخوا درې سوه علمي مقالې خپرې کړې.

د نوموړي سر او کار له علمي موضوعاتو سره و او تل به یې د علمي موضوعاتو په اړه فکر کاوه. په "۱۹۰۰ز" کال کې د سویس هېواد، په زوریخ پولي تخنيک پوهنتون کې د فزیک په برخه کې خپل تحصیل پای ته ورساوه. که څه هم د فزیک په تیوريو کې به یې ښې نمرې ترلاسه کولې؛ مګر د محاسبې او ریاضياتو برخه به یې کمزورې وه. 

 د زده کړو په جریان کې یې له میلوا سره وپېژندل، چې بیا یې په "۱۹۰۳م" کال کې له نوموړې سره واده وکړ. له اسنادو سره ـ سره یې و یې نه شوای کولی، چې په پوهنتون کې د تدریس دنده پیدا کړي، نو ځکه یې غوښتل چې د فزیک په برخه کې د دوکتورا تر کچې زده کړې وکړي، خو په همدې کال د اختراعاتو د معنوي ملکیت د ثبت په اداره کې کار پيل کړ. دوه کاله وروسته یې د نسبیت تیوري وړاندې کړه. ورپسې یې په په مشهور علمي ژورنال کې څلور علمي مقالې خپرې کړې.

څو کاله وروسته (۱۹۰۹م) کې ورته د استادۍ وړانديز وشو. په لومړيو کې یې دا وړاندیز د کم معاش له کبله رد کړ؛ خو زوریخ پوهنتون ورته د لوړ معاش طرحه تصویب کړه او په دې توګه نوموړي خپله نوې دنده پیل کړه.

د انشټاین څېړنو او نظریو په شپږويشت کلنۍ کې هغه ته ښه نوم ور په برخه کړ.

هغه خپل ټول عمر د علمي نظریو او تحلیلونو په برخه کې تېر کړ او ګڼې مقالې یې ولیکلې. تر اوسه د نوموړي له نظریو څخه په بېلابېلو برخو کې ګټه اخیستل کېږي. 

بالاخره له ګڼو علمي فعالیتونو وروسته نوموړی په "۱۹۵۵م" کال کې د امریکا متحده ایالاتو په پرنسیتون ښار کې له دې نړۍ څخه سترګې پټې کړې.

 

د نسبیت تیورۍ د کشف کيسه

ددې تیورۍ د کشف په اړه د انشټاين مېرمنه وايي: "نوموړی هغه ورځ هم د نورو ورځو په څېر د سهارنۍ خوړلو په موخه د خوړو کوټې ته راغی؛ مګر هېڅ یې و نه خوړل. ما فکر وکړ، چې ناروغ دی. له همدې امله مې ترې د حالت پوښتنه وکړه. ویې ویل: "ګرانې! ډېر عجیب فکر مې ذهن ته راغلی."

یو ګیلاس قهوه یې وڅښله او د پیانو په غږولو یې پیل وکړ. تکرارً به یې څو شېبې وروسته د پیانو غږول بند کړل؛ څه لیکل به یې وکړل او خپله خبره یې تکراروله، "ډېر عجیبه فکر مې ذهن ته راغلی."

ما ورته وویل: "هیله کوم! ووایه څه خبره ده؟ غواړم پوه شم."

ـ یو سخت ټکی دی؛ باید په دې برخه کې ډېر کار او فکر وکړم.

بیا یې نیم ساعت نور هم پیانو وغږوله؛ نوټونه (یادښتونه) به یې هم اخیستل. بیا خپل اطاق ته لاړ او ویې ویل چې مزاحمت ورته و نه کړم. مکمل دوه اونۍ یې پخپله کوټه کې تېرې کړې. ډوډۍ او نور خوراک مې هملته وروړل. د شپې لخوا به څو دقیقې د قدم وهلو په پار راووت او بېرته به خپلې خونې ته لاړ. وروسته له دوو هفتو له کارخونې راووت. د ناستې اطاق ته په داسې حال کې راننوت چې رنګ یې الوتی و. ویې: "دا هغه څه دي، چې زه یې په لټه کې وم." 

بیا یې دوه پاڼې د مېز پر سر کېښودې؛ په همدې ورقو کې د نسبیت تیوري لیکل شوې او نقش شوې وه. 

 

د انشتاين ویناوې

  • هڅه مه کوه، چې بریالی انسان اوسې. هڅه وکړه چې ارزښتمن انسان اوسې.
  • له پرونه زده کړئ، نن ژوند وکړئ. سبا ته هیله من اوسئ.
  • هر کس چې ډېره مطالعه کوي او له خپل فکر نه کار اخلي، د لټۍ په اړه هېڅ فکر نه کوي.
  • زده کړه هغه څه ده، چې په مکتب کې له زده شوو شیانو له هېرولو وروسته هم په ذهن کې پاتې شي.
  • د ژوند کولو دوه تګلارې دي، لومړی ژوند کوئ او فکر کوئ هېڅ معجزه نشته. دویم داسې ژوند کوئ، چې فکر کوئ هر څه یوه معجزه ده.
  • داسې وخت راځي، چې ذهن له پوهې لوړه مرتبه ځانته ټاکي؛ مګر هېڅکله یې د ترلاسه کولو لاره نه شې موندلای.
  • د یو انسان ارزښت باید په هغه څه کې وي، چې تاسو یې ورکوئ نه په هغه څه کې چې هغه یې ترلاسه کوي.
  • له پرونه زده کړئ، نن ژوند وکړئ. سبا ته هیله من اوسئ. 
  • انسانان باید لاس په کار شي؛ که یې هغه څيز پیدا نکړ پخپله دې یې جوړ کړي.
Related Articles

Land of Mountains and Dreams: Stories from Afghanistan Poem

In a land where mountains touch the sky so high,A place of wonder, where tales never die.Afghanistan's the name, where stories find their way,A land of ancient wonders, where dreams hold sway. From Kabul's bustling streets to Kandahar's warm embrace,A mix of different cultures, in this amazing space.With every step you take, history does unfold,In...

لرغوني ځایونه؛ منار جام

  لیکنه: شکېبا نادري، لرغوني ځایونه؛ منار جام   زموږ ګران هېواد افغانستان یو له هغو هېوادونو څخه دی چې ګڼ شمېره لرغوني او طبیعي ځایونه لري.  افغانستان څلور دېرش ولایتونه لري هر ولایت یې بېلابېلې لرغونې سیمې لري. د افغانستان له مشهور ځایونو څخه یو هم منار جام دی چې د غور په ولایت کې موقعیت لري.  موږ په دې لیکنه کې د همدې لرغوني ځای په اړه تاسو...

دَ پړانګ غار غزا او دَ اُتمانخېل ننګيالى

دَ پړانګ غار غزا او دَ اُتمانخېل ننګيالى هر کله چه دَ فرنګېانو فوج په تنګې باندے کېمپ او لګاوه..نو اُتمانخېلو په مشهور مرکزی کلی پړانګ غار ئے دَ حملے کولو اراده اوکړه .. داکلے دَ غاړے دَ اُتمانخېلو په قبلئيزه حصه کښے په داسے برېد دے ېعنے دَ اتمانخېلو دَ غرونو په جنوبی لمنو کښے دَ هشنغر علاقے ته سېلمه او دَ اوتمانخېلو دَ امبار اُتمانخېل او دَ پنډېا...

Recommended Articles

د وينا پر مهال د ويرې ختمولو 27 ګټورې لارې

هغوى چې په سټيج باندې عونډو، سيمنارونو، ټولګي او حتى د ملګرو سره په مخامخ خبرو پر مهال ويره احساسوي دوى عمومآ د Glossophobia په اروايي ناروغۍ اخته دي، چې د خبرو دغه ويره د مرګ له ويرې هم سخته ده چې ستاسو مسلکي او شخصي ژوند زيان رسولى شي. ددغې ويرې پر مهال ستاسو بدن ريږدي، لاسونه مو خولې کيږي، زړه ضربان مو زياتيږي، چې په تجارت او د ژوند په نورو اړخ...

ملا نصرالدین څوک و؟

ملا نصرالدين ته ترکان حواجه يا خواجه نصرالدين وايې، افغانان او اير انيان يې ملا نصر الدين (ملا نصرودين) بولي،عربان يې دجحا نصرالدين او افندي نصرالدين په نامه پيژني٠  ملا نصرالدين د يوه روايت پر بنسټ په اوومې هجري پېړۍ کې چې د١٢٠٩ زېږدېز/میلادي کال سر ه سمون خوري دسلجوقي واکمنۍ په زمانه کې دتر کيې دخورتو په ښار ګوټي کې دې نړۍ ته سترګې پرانيستلي دي...

کوټه سنګي ته ولې کوټه سنګي وايي؟

ځینې کسان په دې اند دي چې د کوټه سنګي نوم اصلا د هغې ډبرېنې کوټې څخه اخیستل شوی دی چې یو وخت په میرویس میدان کې جوړه شوې وه.ویل کیږي کله چې د دغه ځای د سړکونو کرښې وکښل شوې د سړکونو د تقاطع په نقطه کې یعنې په څلور لارې کې د ساتونکي لپاره د ډبرو یوه خونه جوړه شوه له همدې امله دا سیمه په کوټه سنګي یا د ډبرو د کوټې په نوم ونومول شوه.خو اصلا د دې  سیمې...