To start downloading books

Please sign in or create an account.

ژوند او ځانګړتیاوې یې

ژوند او ځانګړتیاوې یې

لیکنه ـ وړانګه اکبر  

ژوند څه دی؟  

له یوې خوا دا پوښتنه ډېره ساده ښکاري؛ خو له بلې خوا له معما څخه کمه نه ده. کله ـ کله موږ داسې انګېرو چې که ژوند ته کوم تعریف ورنکړو هم کولای شو له مرګ څخه یې توپیر (بېل) کړو. لکه په ډېرې سادګۍ سره ویلای شو، چې ژوي ژوندي دي؛ خو منرالونه ژوندي ندي. مګر ډېری ساینس پوهان د ژوند په هکله لاندې نظریې لري او دا یې د ژوند ځانګړتیاوې ګڼلې دي:  

• لومړی

ژوندي موجودات له غیر ژوندیو موجوداتو څخه ځانګړی مالیکولي ترکیب لري. په طبیعي نړۍ کې هر څه که هغه ساه ولري یا یې ونه لري ټول د "۱۰۰" بېلابېلو عناصرو له ټولګې څخه جوړ شوي؛ خو ژوندي موجودات کولای شي، چې په بېلابېلو لارو چارو د عناصرو ترکیب رامنځته کړي، چې غیر ژوندي موجودات ددې کار د تر سره کولو وړتیا نه لري. ټول حیاتي مالیکولونه لکه: کاربوهایډریټ، شحم، پروټین او نوکلیک اسیدونه په ټولو ژوندیو موجوداتو کې پیدا کېږي او کله کله د مړو شوو ژوندیو اجسامو په پاتې شونو کې هم دا حیاتي مالیکولونه موندل کېږي. دا چې د ژوند په بېلابېلو بڼو کې په حیاتي مالیکولونو کې بدلونونه رامنځته کېږي نو همدا د ژوند د بدلون یو دلیل دی.  

• دویم

ژوندي موجودات انرژۍ او خامو توکو ته اړتیا لري. د حیاتي مالیکولونو رامنځته کېدل ناڅاپي نه دي. دا چې له یوې بڼې په بلې بڼې واوړي انرژۍ ته اړتیا لري. شونې ده چې د مېټابولېزم نوم مو اورېدلی وي. "مېټابولېزم د کیمیاوي او فزیکي پروسو څخه عبارت دی، چې د انرژۍ د تولید لپاره ترسره کېږي تر څو همدا انرژي د ژوند د دوام سبب شي." ټول ژوندي موجودات انرژي او خام توکي له چاپېریال څخه اخلي او د میټابولېزم په پایله کې یې مصرفوي. بوټي له لمر څخه په بسیا ډول انرژي اخلي او خپل خام توکي له خاورې اخلي، له اوبو او هوا څخه هم ګټه اخلي؛ خو نور ژوندي اجسام لکه انسانان او ژوي له بوټو او نورو ژوو څخه کار اخلي.  

• درېیم

ژوندي موجودات له حجراتو څخه جوړ شوي دي. ژوندي اجسام یا یو حجروي وي او یا له څو حجرو څخه جوړ شوي وي. د حجرې په اړه د موثقو علمي معلوماتو لپاره پر لاندې اسماني رنګه عنوان کلیک وکړئ.

حجره وپېژنئ!  

• څلورم

په ژوندیو موجوداتو کې هغه څه چې اوس د بدلون په نوم پېژندل شوي، داسې چې اوسني انسانان د پخوا په څیر نه وو او د وخت په تېرېدو یې بدلون موندلی دی. تکامل یا بدلون موږ ته دا راښایي چې په اوسنۍ نړۍ کې ولې بېلابېل ډوله موجودات شته او ژوند کوي.  

• پنځم

ژوندي موجودات د مثل د تولید وړتیا لري او د تکثر په پایله کې کولای شي د ځان په څیر نور ژوندي موجودات وزېږوي.  

• شپږم

ژوندي موجودات چاپېریال ته ځواب ویوونکي دي. د بېلګې په ډول که له یو سوړ چاپېریال څخه ګرم چاپېریال ته دننه شي، څرګنده ده چې یو غبرګون هرومرو ښکاره کوي یا که بوټو ته ځير شو د لمر خوا ته خپلې پاڼې اړوي حتا باکټریاګانې هم د غذايي توکو خوا ته حرکت کوي او دا د دوی یو ډول غبرګون دی.  

• اووم

ژوندي موجودات هیموسټازس ساتي. هیموسټازس د یو ژوندي موجود د بدن تنظیم دی، چې په واسطه یې خپل تعادل د چاپېریال سره ساتي او د هغو شرایطو سره ځان برابروي کوم چې ورته ګټور وي.  

وروستۍ خبرې (پایله)

که څه هم پورته ټول یاد شوي ټکي د یو ژوندي جسم ځانګړتیاوې دي؛ خو ځينې وختونه دا ټول په یو ژوندي جسم کې د صدق وړ نه دي. لکه هغه ژوي چې یو جینوم (د یو ژوندي موجود د ټولو جنیټیکي لارښوونو یوې بشپړې ټولګې ته ویل کېږي )لري نه د مثل تولید لري نه تکثر لري او هم د تکامل او بدلون کومه مرحله لري. ایا ژوند له روح سره اړیکه لري؟  

په ډېری مذهبونو، فلسفي او روایتي سنتونو کې روح د ژوند د شتون یو غیر مادي اصل دی. روح د ژوندۍ هستۍ دماغي وړتیا ده. په دماغي وړتیا کې: دلیل ویل، احساسات، ځانګړتیاوې او عادات، هېښتیا، حافظه، د شعور هغه ځانګړتیاوې چې د تجربې په پایله کې لاسته راځي، درک یا پوهېدنه، فکر کول او داسې نور شامل دي. د فلسفې له نظره،روح یا تلپاتې دی او یا تلونی.

Related Articles

وظايف سرویر (نقشه بردار) در پروژه سرک سازی

✍🏻 | وظايف سرویر (نقشه بردار) در پروژه سرک سازی:————————————————۱- تهیه گزارش روزانه نقشه برداری یا سروی.۲- تحویل لیست استیشن ها مختصاتی مسیر.۳- محاسبه مسیر و کنترل استیشن ها و اعلام نتایج در زمان کمتر.۴- مطالعه اسناد پیشنهادی، بررسی نقشه های مسیر شامل پلان، پروفیل طولی و عرضی با دقت بالا.۵- حفاظت از بنچ مارک و انتقال استیشن کمکی در حد لازم.۶- تطب...

سالنګ سیند څخه کابل د اوبو د لېږد پروژه

د سالنګ سیند څخه کابل د اوبو د لېږد پروژه، چې ځینې رسنۍ یې خبر کښته پورته کوي، هېڅ درک نه لري. تېر کال چارواکو د خلکو د ارامولو لپاره د دې پروژې د کار خبر ورکړ، خو په حقیقت کې د اوبو او برېښنا وزارت یې ډیزاین ته ظرفیت نه لري. دا چې سږ کال واورې لږ وورېدې او زر ویلې شوې، ځمکې ته لږ اوبه تغذیه شوې. نو راتلونکو میاشتو کې به د اوبو ستونزه ډېره شي. خاصت...

وېښتانو توېدل

د وېښتانو توېدل: د ورځې له پنځوسو څخه تر سلو وېښتانو توېدل نورمال دي. د وېښتانو توېدل ډيری وخت د کوم خاص طبي حالت پواسطه منځ ته نه راځي. هغه د وېښتانو توېدل چې د ناروغيو په واسطه منځ ته راځي موقتي وي. کله چې طبي حالت له منځه ولاړ شي وېښتان بېرته را شنه کيږي. پدغه لاندې حالتونو کې کېدی شي د ناروغانو وېښتان د لنډ وخت لپاره توی شي او کله چې دغه حالت...

Recommended Articles

د نارينه د جنسيت د هورمون د کمېدو سببونه

هورمونونه په بدن کې ورو ورو خو ژور او دومداره اغېز لرونکي کيمياوي مواد دي، هورمونونه ورو ورو تاثیر پيلوي خو دا تاثيرات یې بیا د ډېر وخت لپاره دوام کوي، هورمون د کاربون هيدرات او شکرو غوندې نه دي چې يو کس ته لس دقيقې غښتلې انرژي ورکړي لس دقيقې وروسته بيا بېرته خپل ټول تاثير له لاسه ورکړي، د هورمونونو تاثير د زيات وخت لپاره دوام کوي. د انسان په بدن...

که دا عادتونه خپل کړئ له غربت څخه خلاصېږئ!

لیکنه ـ ریاض مقامزی دا به سمه خبره وي، چې شتمني له قسمت سره تړلې ده؛ خو دا خبره هم هېڅکله غلطه نه ده، چې ستاسو عادات په دې برخه کې رغنده رول لري. که تاسو هر څومره ډېرې پیسې ولرئ؛ مګر پر مصرف، پانګونې او نورو لاروچارو پوه نه شئ ډېر ژر به مو غربت د کور تر دروازو ورسېږئ. یا که ډېر غریب هم یئ؛ مګر دا لارښوونې عملي کړي، نو ډېر امکان شته، چې له غربت څخه...

کوټه سنګي ته ولې کوټه سنګي وايي؟

ځینې کسان په دې اند دي چې د کوټه سنګي نوم اصلا د هغې ډبرېنې کوټې څخه اخیستل شوی دی چې یو وخت په میرویس میدان کې جوړه شوې وه.ویل کیږي کله چې د دغه ځای د سړکونو کرښې وکښل شوې د سړکونو د تقاطع په نقطه کې یعنې په څلور لارې کې د ساتونکي لپاره د ډبرو یوه خونه جوړه شوه له همدې امله دا سیمه په کوټه سنګي یا د ډبرو د کوټې په نوم ونومول شوه.خو اصلا د دې  سیمې...