To start downloading books

Please sign in or create an account.

د پښتو  ژبې اوسني لیکدود ستونزې او فونیمیکه الفبأ

د پښتو ژبې اوسني لیکدود ستونزې او فونیمیکه الفبأ

که څه هم ژبه او لیک سره نږدې اړیکې لري خو بیا هم ژبه بېله پدیده ده او لیک بېل. ژبه له غږونو جوړ سیستم دی، چې د پوهولو او راپوهولو غوره وسیله ده. لیک بیا له سیمبولونو څخه جوړ شوی نظام دی، چې د وینا انځوریزه بڼه ده. د پښتو ژبې مروج لیکدود عربي دی او د ځینو ستونزو له امله یې وخت ناوخت د بدلون غوښتنه کېږي. یادې ستونزې په عمده ډول داسې بیانولی شو.
 ۱ ـ د څو غږونو لپاره د یوه ګرافیم (سیمبول، توری، کرکټر) کارول. لکه: "لور - داس (Sickle)، لور ـ دختر (Daughter)" ددې بېلګو د منځ غږونه جدا ـ جدا دي مګر یو ګرافیم (و) ورته کارول شوی دی.
 ۲ ـ د یوه غږ لپاره د دوو تورو کارول. لکه: "اوړه، اور، اوبه" ددې بېلګو د پیل غږونه یو دي، مګر دوه ګرافیمه (او) ورته کارول شوي دي.
 ۳ـ د ځینو غږونو لپار د ګرافیم نه شتون. لکه: "سر، ژړل او ..." د "سر" لغات له درېیو غږونو جوړ دی. د "س" او "ر" ترمنځ یو بل غږ "زور َ " هم شته؛ خو په لیک کې یوازې دوه ګرافیمه وینو. همداسې "ژړل" له پنځو غږونو جوړ دی؛ مګر په لیک کې یوازې درې توري لیدل کېږي.
 داسې ستونزې د نړۍ په ګڼو نورو ژبو کې هم شته. ځینو خو آن لیکدود هم بدل کړ. د عثماني خلافت له زوال وروسته د "اتاترک" په وخت کې د ترکي ژبې لیکدود له عربي، لاتینیي ته واړول شو.
 کله چې "پښتو په انګلېسي" قاموس خپرېدو ته چمتو شو. پښتو ټولنې تصمیم ونیوه چې تلفظ به یې په فونیمیکه الفبأ لیکي. تر څو د ناسم ویلو مخنیوی وشي.
 نو "۱۳۵۵ل.ل" کال د حمل پر دېرشمه د پښتو ژبې نامتو پوهان ( استاد عبدالحی حبیبي، استاد عبدالشکور رشاد، استاد رحیم الهام، استاد عبدالرؤف بېنوا، استاد سید بهاألدین مجروح، استاد محمد صدیق روهي، استاد مجاور احمد زیار، استاد عبدالحکیم هلالي او ...)  سره راټول شول تر څو پښتو ژبې لپاره فونیمیکه الفبأ وټاکي. همداسې وشول. د پښتو ژبې ټولو غږونو لپاره یې ځانګړي ګرافیمونه (نښې) وټاکل.
 څېړنوال عبدالحکیم هلالي لیکي: "... یو داسې سیستم غوره سي چې د یوې خوا بین المللي شهرت ولري او د بلې خوا په افغانستان کې په ژبنیو تحقیقاتو کې زموږ تر منځ یو معیاري حیثیت غوره کړي..." له متن څخه معلومېږي، چې ښاغلو استادانو دا ټاکنه هېڅکله ددې لپاره نه ده کړې، چې ګوندې لیکدود دې بدل شي.
 په هر حال؛ ځينې په دې نظر دي، چې د لیکدود د بدلون پر ځای دې اوسنۍ مروجې الفبأ ته ځینې ګرافیمونو ورزیات شي. تر څو پورته یادې شوې ستونزې ختمې شي.
 په داسې حال کې چې دا کار یو ځل پخوا هم شوی دی. د سلطان محمود غزنوي په وخت کې د حسن میمندي په غوښتنه قاضي صیف الله د پښتو ژبې سوچه غږونو ته ځانګړي ګرافیمونه وټاکل. اوس نو بیا هم شونی دی. یوازې حرکت په کار دی.

Related Articles

ولې د فبرورۍ 21مه نېټه د مورنۍ ژبې نړېواله ورځ ټاکل شوې ؟

د مورنۍ ژبې نړېوالې ورځې نظرېه او نوښت د بنګلدېش د تاريخ سره مخامخ اړيکه لري او د همدې هېواد په غوښتنه رامېنځ ته شوې ده . 1947 کال کې له برتانوي هند څخه ېوه برخه جلا او د پاکستان نوم پرې کېښودل شو چې اوسنی بنګلدېش هم د همغه نوي هېواد ېوه برخه وه او ختيز پاکستان ېې ورته وېل . که څه هم چې بنګالېانو خپله ژبه لرله خو پر هغوي باندې د پاکستان رسمي ژبه (...

زیلینسکی؛ له ټوکمارۍ تر پاچاهۍ!

ژباړه ـ ریاض مقامزی   پدې ورځو (۲۰۲۲، فیبروي) کې تود خبر دا دی، چې روسیې پر اوکراین برید کړی او په مقابل کې د ياد هېواد ولسمشر، پوځ او خلک د مقاومت په حال کې دي. د جګړې ډګر ته د ولسمشر ورتګ ډېرو خلکو ستايلی او نوموړی یې یو زړور ولسمشر بللی؛ خو پوښتنه دا ده، چې نوموړی څوک دی او څنګه تر ولسمشرۍ ورسېد!؟ پدې لیکنه کې پر همدې موضوع خبرې شوي. د لیکنې ت...

دَ پړانګ غار غزا او دَ اُتمانخېل ننګيالى

دَ پړانګ غار غزا او دَ اُتمانخېل ننګيالى هر کله چه دَ فرنګېانو فوج په تنګې باندے کېمپ او لګاوه..نو اُتمانخېلو په مشهور مرکزی کلی پړانګ غار ئے دَ حملے کولو اراده اوکړه .. داکلے دَ غاړے دَ اُتمانخېلو په قبلئيزه حصه کښے په داسے برېد دے ېعنے دَ اتمانخېلو دَ غرونو په جنوبی لمنو کښے دَ هشنغر علاقے ته سېلمه او دَ اوتمانخېلو دَ امبار اُتمانخېل او دَ پنډېا...

Recommended Articles

بي دوه پنځوس" څه ډول الوتکې دي؟"

ژباړه ـ ریاض مقامزی په هېواد کې د جګړو له پراخوالي سره سم امریکايي ځواکونو اعلان وکړ، چې د بي.۵۲ الوتکو پر مټ به پر تالبانو هوايي بریدونه وکړي؛ همداسې وشول او په بېلابېلو سیمو کې یې د وسله والو تالبانو ډلې په نښه کړې. خو اوس پوښتنه دا ده، چې بي ـ ۵۲ څه ډول الوتکې دي او کومې ځانګړتیاوې لري؟  ددې لیکنې تر پايه به مو دواړه پوښتنې حل شي.    ځانګړتي...

د وينا پر مهال د وېرې او فشار ختمول

لیکنه ـ ریاض مقامزی دا چې موږ انسانان ټولنيز ژوند لرو، نو اړ یو چې د خپلو اړتياوو او مفکورو د وضاحت لپاره وغږېږو. خبرې کول زموږ د ژوند په هره برخه کې لیدل کېږي. په کور، کلي، دکان، ښار، مکتب، ښوونځي او ګڼو نورو ځايونو کې موږ خبرې کوو او خپل پپغام نورو ته رسوو.   ځينې خلک بیا د خبرو او وينا پر مهال تر وېرې او فشار لاندې وي. نه شي کولای خپل پيغام او...

وړیا PDF کتابونو معتبر سایټونه

وړیا pdf کتابونه چیرته پیدا کړو؟ ځواب: 👇 دلته میلیونونه کتابونه موندلی شئ  دا چې یو زیات شمیر کتاب لوستونکو او څېړونکو هیواد پریښی او له بده مرغه نورو هیوادونو کې د پښتو او فارسي کتابونو چاپي نخسې نه موندل کیږي او ددې ترڅنګ د هیواد په دننه کې هم د کتاب بازار سوړ شوی، له بهر څخه واریدیدونکي کتابونه محدود شوي دی نو ځکه مې لازمه وبلله د کتاب د نړیو...