To start downloading books

Please sign in or create an account.

ادب او ژورناليزم

ادب او ژورناليزم

ادب او ژورناليزم 

27.05.2007 

ځينې خلك ژورناليزم او ادب يو صنف ګڼي. كېداى شي دغه خلك د خپل عامه فكر لپاره ډول، ډول دليلونه ولري، ولې ځينې داسې برخې شته چې پكې ژورناليزم او ادب له يو بل سره ورته موخې لري. د بېلګې په ډول ژورناليزم كېداى شي د يوه خاص دور تاريخ وګڼل شي چې د اوچتې پايې ادب هم همدا ځانګړتيا لري. همدارنګه كه د ناخوالو پر خلاف ژورناليزم غږ پورته كړى، ادب هم چوپ پاتې شوى نه دى او په يو ډول يې د ظالم پر خلاف څه ويلي او مظلوم يې ستايلى او د ظلم پر خلاف په هڅو يې پر شا ډبولى دى.
په افغانستان كې د شوروي د يرغل پر مهال كه ژورناليسټانو د نړيوالو او داخلي خبري سرچينو له لارې نړيوالو ته د افغان جهاد په اړه خبرونه وركول، اديبانو هم د يرغل پر خلاف او د مجاهدينو په ملاتړ شور جوړ كړى ؤ. كه دا او ځينې نورې برخې په نظر كې ونيول شي، دواړه تر څه بريده سره ورته والى لري، خو د دوى دا ورته والى د دې لامل كېداى نشي چې دواړه يو صنف وګڼل شي، بلكې دواړه له يوه بله جدا صنفونه دي او له يو بل سره ډېر توپير لري.
ډېر ژورناليسټان شته چې له ادب نه ژورناليزم ته راغلي دي چې تر لږ وخت وروسته دوى ادب ته شا كړې او د ژورناليسټانو لاره يې غوره كړې ده او كه ژورناليسټ ادب پرېنږدي، كولاى نشي چې ژورناليسټيكي وكړي. كه څه هم زموږ په هېواد كې ډېر خلك په دې اند دي چې ادب او ژورناليزم يو شى دى، نه يوازې دا چې دواړه صنفونه له يو بل نه جدا او مختلف دي، بلكې د دوى تر منځ توپير د ادبي او ژورناليسټيكي ژبو تر بريده رسېدلى دى او د شاعر او ژورناليسټ تر منځ توپير خو د دوى له زېږېدو نه پيلېږي. شاعر د مور له خېټې نه شاعر زېږي او د وخت په تېرېدو سره د شاعر شعر ويل وده كوي، ولې ژورناليسټ بيا داسې نه دى، لكه: (Journalists are made, not born.) يانې ژورناليسټ، ژورناليسټ نه زېږي، بلكې جوړېږي.
دا چې ادب پياوړى دى كه ژورناليزم؟ په دې اړه مختلف خلك مختلفې تيورۍ لري، خو يوه خبره جوته ده او هغه دا چې تر څو اديب خپله لار پرېنږدي، ژورناليسټ جوړېدلى نشي.
د افغاني ټولنې په شان د درېيمې نړۍ په ټولنو كې عموماً د زده كړو له مخې وګړي په درې ډوله دي. يو د لوړو زده كړو لرونكي، دويم د منځنيو زده كړو لرونكي او درېيم د لږو زده كړو لرونكي وګړي دي. په ژورناليزم كې چې څه ليكنې كېږي، هغه د ټولنې د ټولو وګړيو لپاره وي او آن په راډيويي ژورناليزم كې چې د راډيوګانو په مټ خپرېږي، نالوستي وګړي هم پرې پوهېږي. ولې كه ادب كې څه ليكل كېږي پر هغو له خاصو وګړيو پرته عام ولس نه پوهېږي. په ادب كې هغه شخص پياوړى ګڼل كېږي چې په خپله ليكنه كې له كاره لوېدلو كليمو ته ځاى وركړي او د چا خبره چې څومره ډېره لغت پراني پكې وشي، ليكنه خوندوره بلله كېږي. له بده مرغه چې دې كار زموږ د ځينو هېوادوالو په ليكنو كې هم لاره پيدا كړې ده چې د خبرونو په ليكلو كې ګرانې كليمې كاروي چې د لوستلو پر مهال ځينې لوستونكي مجبور دي چې له بل چا نه يې په اړه پوښتنه وكړي چې دا كار د ژورناليزم د آرونو خلاف دى. ژورناليسټ بيا مجبور دى چې په ګړنيزه ژبه ليكل وكړي، ځكه چې د هغه لومړنۍ موخه د واقعاتو نه د خلكو خبرول دي او كه هغه په ليكنه كې ګرانې كليمې وكاروي، هغه موخې ته رسېدلى نشي او په نيمه لاره كې پاتې كېږي.
په ادبياتو كې كه اديب له چا سره شخصي تضاد ولري، پر خلاف يې چې څه وغواړي، ليكي او كه څوك يې زړه ته نږدې وي، بيا يې له دې پرته چې څه ثبوت ورته پيدا كړي، په شعر او يا نثر د مبالغې تر بريده صفت كوي. له بلې خوا ژورناليسټ هغه كه وغواړي او كه نه، له ثبوت پرته د چا په اړه څه ليكلى نشي. د ټولو اړخونو سره به ورته چلند كوي او د قضيې ټولو اړخونو ته به موقع وركوي، تر څو د خپل ځان نه دفاع وكړي. آن په ژورناليزم كې خو له ثبوت پرته د صفاتو پر كارولو هم بنديز دى او كه څوك كوم صفت وكاروي، بايد ثبوت ورته ومومي. مثلاً كه يو څوك وليكي چې: ((د ننګرهار عالي لېسې زده كوونكي د هېواد په كچه تر ټولو لايقه زده كوونكي دي.)) ليكوال ښايي چې خپلې دغې ادعا لپاره داسې ثبوتونه ولري. د بېلګې په توګه كه د ننګرهار عالي لېسې زده كوونكي د هېواد په كچه د كانكور په ازموينه كې د نورو لېسو تر زده كوونكيو پرمختللي وي يا داسې يو بل دليل وي. د دغه خبرې ليكل پر ځاى دي او كه داسې نه وي، نو ژورناليزم ليكوال ته د داسې ليكنې اجازه نه وركوي.
په ادب كې په ځينو خاصو شرايطو كې لاندې ليكنې كېږي، كه اديب يوه خاصه منظره وويني يا خوشاله شي يا غم پرې راشي، ليكنه كوي. يانې په ادب كې ليكونكى خپل احساسات څرګندوي او كه د احساساتو تر سيوري لاندې رانشي، په نورمال حالت كې ډېر كم داسې پېښېږي چې څه وليكي. ژورناليسټ خوشاله وي او كه خپه، واده وي او كه غم، څه چې پېښېږي يوازې هغه ليكي او خپل احساسات شا ته ږدي. ادب د ليكوال د احساساتو راسپړل دي، ولې په ژورناليزم كې بيا احساسات نه ځايېږي.
په ژورناليسټيكي ليكنه كې ژورناليسټ مهمې پېښې يا واقعات په يو ځل د لوستونكيو مخې ته ږدي، خو په ادبي ليكنه كې اديب د اصل واقعاتو له وړاندې كولو نه مخكې ډېرې نورې خبرې ليكي او په پاى كې بيا اصل خبرې ته راځي. لكه د خبر په ليكلو كې چې په لومړي پراګراف كې ژورناليسټ د پېښې د ځاى، د څرنګوالي، وخت، ولې، څومره او... په شان اساسي پوښتنو ته ځواب وايي او لوستونكي اړ نه نه دي چې تر پايه ټول خبر ولولي، خو په ادبي ليكنه كې لوستونكي اړ دي چې تر پايه ليكنه ولولي او كه داسې ونه كړي، د ليكنې پايلې ته رسېدلى نشي. په ژورناليزم كې حقايقو ته زيات اهميت وركول كېږي، هغه څه چې د راډيو پر څپو خپرېږي او يا د ورځپاڼو پر مخونو ليكل كېږي، بايد حقايق وي او كه ليكل شوي مطالب يا د راډيو پر څپو خپاره شوي موضوعات رښتيني نه وي، دغه راډيو يا ورځپاڼه د وګړيو تر منځ خپل باور له لاسه وركوي او وګړي بيا نوموړې ورځپاڼه نه لولي او دغه ډول راډيو ته د غوږ نيولو زحمت نه باسي يانې په ژورناليزم كې خيال هيڅ ځاى نه لري. له بلې خوا د اديب لپاره ضروري نه ده چې ليكنې يې پر حقايقو ولاړې وي. اديب ځينې وخت خيالي ناولونه او كيسې ليكي او ځينې وخت يې ليكنې بيا پر حقايقو ولاړې وي.
په ادب او ژورناليزم کې د حقايقو د وړاندې کولو لارې هم له يو بل نه توپير لري. ژورناليسټ چې څه ليکي، هغه په ناپېيلي ډول وړاندې کوي. هيڅکله ژورناليسټ ته اجازه نشته چې په ليکنه کې خپلو احساساتو ځاى ورکړي، خو د اديب ليکنې د احساساتو ښکارندويه دي، ځکه ژورناليسټ که وغواړي يا ونه غواړي، پېښې بايد وليکي، خو اديب بيا داسې نه دى. اديب هغه وخت ليکنه کوي چې خوشاله يا خپه شي او کله چې پر انسان دغه ډول حالت راشي، بيا انسان توازن له لاسه ورکوي او څه چې يې زړه غواړي، هغه ليکي چې ځينې وخت پکې د څه شي، ځاى يا کوم شخص ستاينه او ځينې وخت د دغو شيانو پر خلاف ليکنې کوي.
په ژورناليزم کې د پېښو وخت په نظر کې نيول دي. ژورناليسټ مجبور دى چې ډېر ژر واقعات وليکي او خلکو ته يې وړاندې کړي چې نن سبا آن د دقيقو په حساب ژورناليسټان له يو بل نه د مخکې کېدو هڅه کوي، خو په ادب کې وخت اهميت نه لري. د اديب په ذهن کې ښايي د څو کلونو مخکينۍ پېښه لتې ووهي او په اړه يې ليکنه وکړي. په ادب کې اديب واقعاتو ته د خپل ذهن له زاويې څخه ګوري، خو ژورناليسټ داسې نشي کولاى. هغه بايد حقايقو ته په بېطرفه ډول انعکاس ورکړي. ژورناليسټ مجبور دى چې په يوه ټاکلي وخت کې خپله ليکنه بشپړه کړي، ځکه خو ژورناليسټ تل د ليکنې پر مهال بيړه کوي، خو اديب د فکر کولو لپاره ډېر وخت لري او مجبور نه دى چې په ټاکلي وخت کې خپله ليکنه بشپړه کړي.
د ژورناليسټ دنده خلکو ته د حقايقو وړاندې کول دي، ځکه په ډېره ساده ژبه ليکنه کوي، خو اديب بيا د ليکنې لپاره ډېر وخت لري، نو ځکه پر کليمو او متنونو فکر کوي او رنګينې کليمې او متنونو کاروي او د اديبانو مقصد د خلکو متاثره کول دي.

Related Articles

په اختر کې دې څلورو ټکو ته حتماً پام وکړئ!

په اخترونو کې اکثره ددې مهمو مسایلو په برخه کې بې غوره وي او په دې توګه خپل ځان او یا هم نورو ته تاوان رسوي. تاسو د يوه لوستي انسان په توګه باید دې ټکو ته جدي پام وکړئ! • خپلې ټولې پيسې مه مصرفوئ!تاسو به هم لیدلې وي چې ځينې وګړي او په ځانګړي توګه ځوانان په اخترونو کې نهايي ډېر مصارف کوي او پدې توګه وروسته له اقتصادي مشکلاتو سره مخ کېږي او خپل ځان...

ځوانان او اندېښنه

ځوانان او اندېښنه لیکنه: وقار ابراهیمي    پوهانو د انسان د ژوند هره دوره زرينه او د هڅې او هاند دوره بللې ده، خو هغه چې تر نورو زیات ټینګار پرې شوې دي، هغه د ځوانۍ قیمتي دوره ده، چې پوهانو په دې برخه کې په دې ډېر ټېنګار کړي دي/کوي چې انسان باید د هڅو او پرمختګ په دې پړاو کې وېښ او د ژوند په ډېرو اړخونو برلاسي او پوه وي. خو متأسفانه زموږ نني ځوا...

بریالي انسانان دا ځانګړنې لري

لیکنه ـ ریاض مقامزی   که د بریا او ناکامۍ هر اړخیزه مطالعه وشي دې پایلې ته رسېږو، چې ځينې عادتونه ددې سبب کېږي چې بعضي خلک تر نورو مخکې شي، ځانته ښه ژوند برابر کړي او خپلو موخو ته ورسېږي. شاید تاسو فکر وکړئ، چې دا خو ډېر کوچني/عادي کارونه دي؛ خو په حقیقت کې همدا عادي خويونه تاسو له نورو بېلوي او د بریا تر لوړو پوړیو مو رسوي. یو عالم وايي: "هغوی چې...

Recommended Articles

خېټه څنګه کوچنۍ کړو؟

د نارینه او نجونو لپاره تر ټولو بد مرض د خېټې د وازدو ډېرېدل او غټېدل دي چې نه یې یوازې ښکلا ته زیان رسوي، بلکې صحت ته یې هم ستونزې جوړوي. نن درته د خېټې د کوچني کولو داسې طریقې در ښیوو چې د ډېر ورزش ستړیا به هم نه ورسره ګالۍ او په تکلیف به هم ورسره نه شئ. د ورځې پیل د لیمو په جوسو وکړئ، نیم لیمو په یو ګیلاس اوبو کې زبېښل او څښل یې په حجراتو کې...

اعصاب په کومو شيانو کمزوري کېږي

د انسان په وجود کي اعصاب تر ټولو مهمه برخه ده، د انسان ټولي چاري او فعالیتونه د همدغي ناحیې څخه کنټرولېږي.لاندي ځیني مهم ټکي دي چي په پام کي نیول یې د ذهن په سالم ساتلو کي مرسته کو. - د سهار چای نه چیښل:هغه خلک چې د سهار چای نه چیښي په بدن کي یې د شکري اندازه راکښته کېږي، په نتیجه کي یې دماغ ته په کافي اندازه مواد نه ور رسېږي او دماغ کمزوری کېږي....

وړیا PDF کتابونو معتبر سایټونه

وړیا pdf کتابونه چیرته پیدا کړو؟ ځواب: 👇 دلته میلیونونه کتابونه موندلی شئ  دا چې یو زیات شمیر کتاب لوستونکو او څېړونکو هیواد پریښی او له بده مرغه نورو هیوادونو کې د پښتو او فارسي کتابونو چاپي نخسې نه موندل کیږي او ددې ترڅنګ د هیواد په دننه کې هم د کتاب بازار سوړ شوی، له بهر څخه واریدیدونکي کتابونه محدود شوي دی نو ځکه مې لازمه وبلله د کتاب د نړیو...