څنګه کولای شم يو ښه لیکوال شم؟
لیکنه ـ ریاض مقامزی
د ډېرو ځوانانو پوښتنه دا ده، چې څنګه کولای شم ښه لیکوال شم؟ ددې پوښتنې ځوابول کوم آسانه کار نه دی. خو بیا هم ځينې لارښوونې او تګلارې شته، چې ستاسو لیکل ښه کړي او لوستونکي پيدا کړئ.
مینه
تر هر څه لومړی باید دا پوښتنه ځواب کړئ، چې آیا رښتيا هم له لیکلو سره مینه لرئ؟ که ځواب مو "هو" وي، نو خوشحاله شئ. ځکه چې لومړی قدم مو بېخي بریالی و.
لکه د نورو ټولو مسلکونو په لیکوالۍ کې هم مینه او علاقه د پام وړ اغېز لري. نو که تاسو له لیکلو سره علاقه لرئ، کولای شئ یو ښه لیکوال هم شئ.
لیکل او ګرامري اصول
کله چې تاسو له لیکوالۍ سره علاقه لرئ، نو باید لیکل زده کړئ. یوه وینا ده او بل لیکل. د وینا او لیکنې ترمنځ ځينې وختونه ټکر پېښېږي. نو اړینه ده، چې د لیکنې له اصولو سره بلد اوسئ. مثلا موږ وايو "غلامیدين" مګر لیکنۍ بڼه یې "غلام محی الدین" ده. همداسې ګڼې نورې بېلګې هم شته.
همدارنګه په کومه ژبه، چې لیکل کوئ، باید ګرامر یې هم په پوره ډول زده کړئ. ځکه ځينې وړې غلطۍ ستاسو د ټولې جملې او یا پرګراف مفهوم بدلولای شي. لکه:
ـ پر انګرېزۍ غږېږم.
ـ په انګرېزۍ غږېږم.
پورته دوه جملې سره توپیر لري. د لومړۍ جملې معنا دا ده، چې موضوع مې "انګریزي" ده. د غږېدا ژبه ممکن پښتو، دری او یا کومه بله ژبه وي. د دویمې جملې معنا دا ده، چې د غږېدا ژبه مې انګرېزي ده، موضوع که هر څه وي.
له دې سره ـ سره باید له لیکنښو سره هم بلد اوسئ. که په لیکنښو نه پوهېږئ، ممکن ډېرې ستونزې وزېږوئ.
مطالعه
د لیکوالۍ په اړه ویل کېږي، چې لومړی سل کتابه ولوله او بیا سل توري ولیکه. له دې څخه موخه دا ده، چې د لیکوالۍ لپاره ډېره مطالعه حیاتي مسئله ده. که تاسو څومره ډېره مطالعه لرئ، هومره ښه لیکل به کوئ.
د مطالعې په برخه کې مهمه خبره دا ده، چې که تاسو په کومه برخه کې لیکل کوئ، په هماغه برخه کې ډېره مطالعه هم وکړئ، ترڅو پر هغو موضوعاتو چې لیکل کوئ، پوره حاکميت ولرئ.
هره ورځ لیکل
لکه د نورو ټولو کارونو لیکوالي هم هڅه او خواري غواړي. که تاسو څومره ډېر تمرین کوئ، هومره مو لیکل ښه کېږي. مهمه نه ده، چې له علمي موضوعاتو پیل وکړئ. کولای شئ د خپلو ورځنيو خاطرو له لیکلو پیل وکړئ. د خپلو ورځنيو چارو راپور لیکل مو هم تر یوه بریده مرسته کولای شي.
اسانه وغږېږئ
د ښه لیکوال ځانګړنه دا ده، چې لیکل عام فهمه کړي. ستاسو لیکل باید داسې نه وي، چې یوازې دې پرې "ډېر لوستي" کسان پوه شي. باید یو عادي لوستونکی او د کمې پوهې خاوند هم موضوع هضم او درک کړای شي.
پخوا به لیکوالو هڅه کوله سختې او ډېرې کلمې وکاروي ترڅو خلکو ته یې د پوهې ډېروالی معلوم شي. خو د معاصرې لیکوالۍ تقاضا دا ده، چې په اسانه او ساده الفاظو دې موضوع ارایه شي. که په څومره کمو کلمو کې خپل مفهوم وړاندې کړئ هومره ښه لیکوال یئ.
ارزیابي کول
هڅه وکړئ، خپلې لیکنې ارزیابي کړئ. له نورو ملګرو سره یې شریک کړئ. خپلې نیمګړتياوې په کې په نخښه کړئ. په دې کار سره تاسو خپل دوام او ښه والی وینئ او تشویقېږئ.
انتقاد منل
لیکوال باید د لوړې حوصلې خاوند وي. که تاسو غواړئ ښه لیکوال شئ نو هڅه وکړئ پراخه سینه ولرئ. په دې معنا چې په لومړيو کې به حتما نیمګړتياوې لرئ، کله چې څوک مو عیب در په ګوته وي، په ورین تندي یې ومنئ او د حل لپاره یې کار وکړئ. تاسو چې همدا لیکنه لولئ حتما به نیمګړتياوې لري، نو دا په دې معنا نه ده، چې لیکل دې پرېږدو باید د حل لپاره یې کار وکړو.
مناسبې سوژې
د لیکوال لپاره بله مهمه مسئله د سوژې ده. که تاسو په زړه پورې سوژې و نه لرئ نو لوستونکي مو کمېږي. مثلا د کرونا وبا په پیل کې که تاسو د ملاریا په اړه لیکل کړی وای، خلکو نه خوښوله. ځکه چې خلک ملاریا یوه عادي ناروغي ګڼي. نو داسې ټکو ته باید ستاسو پام وي. داسې موضوعات چې مهم وي او خلک ورسره علاقه لري، لیکل پرې وکړئ.